CNN
–
Isigxobo se-totem esikhishwe endaweni yokungcwatshwa kwaboMdabu eminyakeni engaphezu kwekhulu edlule futhi egcinwe embukisweni emnyuziyamu waseCanada sibuyiselwe esizweni saseNuxalk.
I-Nuxalkmc engaphezu kuka-100 ihambe ngaphezu kuka-600 amamayela ukusuka eBella Coola, eBritish Columbia, kuya eVictoria ukuyolanda kabusha i-totem pole yabo eRoyal BC Museum ngoMsombuluko futhi iyibuyisele ekhaya layo elifanele.
Njengoba i-totem pole iphakanyiswa ngaphandle kwemnyuziyamu futhi yehliselwa phansi, okokuqala ngqa ibuyela kuMama Womhlaba, i-Nuxalkmc yacula iNgoma Yokuduma – elandelwa abesifazane ababusisa futhi bavusa umoya we-totem.
“Sonke sakhala lapho liwela phansi,” kusho iNhloko ye-Nuxalk Hereditary uDeric Snow etshela i-CNN. “Kwakuwumuzwa lapho imizwa yakho ifinyelela ezingeni eliphakeme kakhulu lokuphila kwakho. Angikaze ngiphuphe ukuthi sizokwazi ukwenza lokhu.”
I-totem pole yaqoshwa phakathi nawo-1800 ngukhokho ka-Snow uSnuxyaltwa Louie Snow, umoya wakhe uhlala esigxotsheni se-totem futhi ngeke uphumule kuze kube yilapho ubuyiselwa ekhaya labokhokho bakhe, kusho inkosi.
“Abantu abaqopha izigxobo zabo ze-totem babengokomoya kakhulu, bakhethwa ukuba babe ngababazi, bacela isihlahla ukuba sizinikele kubo ngaphambi kokusiqopha, babe nemibono yalokho okumele kubekwe lapho,” kusho uSnow. “Yonke into eseRoyal BC Museum ingcwele ngoba idalwe ngabantu abanesiphiwo futhi imimoya yabo isekhona kubo.”
Isigxobo se-totem, esasetshenziswa njengesigxobo sokungena sendlu ende kwase kuba yithuna, sasuswa endaweni yokungcwaba futhi sathengiswa emnyuziyamu ngo-1913 ngamadola angama-45 aseCanada, ngokusho kwamarekhodi emnyuziyamu. Isigxobo sasingezinye zezinto zobuciko ezasala lapho ubhubhane lwengxibongo luxosha aboMdabu emazweni abo ngo-1900, ngokusho kukaSnow.
Njengoba isiko lithi umoya womqophi uhlala kuze kube phakade esigxotsheni sabo se-totem, ukuyigcina ngaphakathi kwemnyuziyamu iminyaka engu-110 kwakusho ukuthi umoya kakhokho ka-Snow uvaleleke ekamelweni legalari, kusho uSnow.
“Kithina, iminyuziyamu ifana nezikole okuhlala kuzo izingane zethu lapho kwabulawa khona,” kusho uSnow. “Zinezinsalela zomuntu emnyuziyamu iRoyal BC, futhi imimoya yalezi zinsalela zabantu ikhona. Kuwuhlobo lobuhlungu esingeke salubeka ngamazwi ethu.”
Ngesikhathi elwela ukubuyisa isigxobo se-totem emnyuziyamu – kanye nesigxobo sesibili se-totem kanye nesikebhe sempi athi ukhokho wakhe naye wasiqopha – u-Snow walahlekelwa umkakhe, umfowabo nodadewabo ngo-2022.
“Kwakuyisikhathi esinzima kakhulu futhi bekungafanele senze noma yimuphi umsebenzi,” kusho uSnow. “Kodwa sidlule kukho ngokukhumbula ukuthi sikwenzela bani futhi sikwenze ngothando. Ngiyazi umkami usezulwini emamatheka phansi futhi ejabula kanye nathi. “
Isithwathwa saqala sacela ukubuyiswa kwesigxobo se-totem ngemva kokusibona emnyuziyamu ngo-2019. Ngemva kweminyaka yezingxoxo, wafaka icala enkantolo ngokumelene nomnyuziyamu ngo-February 2022 ngethemba lokusheshisa ukubuya kwayo.
“Imnyuziyamu izibophezele ekubuyiseleni isigxobo ngo-2019 kodwa leli cala liveze izinselelo eziye zandisa inqubo,” iRoyal BC Museum itshele i-CNN. “Kube nohlelo oluqinile lokuqinisekisa ubunikazi kanye nesidingo sokwenza uhlelo lokususa isigxobo esisesitezi sesithathu salo mnyuziyamu. I-Covid-19 nayo idale ukubambezeleka. ”
Umnyuziyamu uthe abasebenzi basebenzisana eduze no-Snow “ukwenza uhlelo oluvikelekile lokususwa kwesigxobo kugalari ye-First Peoples,” ebandakanya ithimba lonjiniyela, abalondolozi bemvelo kanye nochwepheshe.
“Sizoqhubeka nezingxoxo mayelana nezinye izimpahla neSizwe samaNuxalk ngokushesha uma sesikwazi ukwenza lokho,” kusho isigcinamagugu, sengeza ngokuthi banezicelo zokubuyiswa kwezinye izizwe ezingu-30 zabomdabu esifundazweni.
Uhide lwezimoto ezingaphezu kuka-60 lulandele imoto ethwele isigxobo ngesikhathi ishayela amahora angu-14 ibuyela ekhaya. Ohambweni, i-Nuxalkmc yema ukuze ivakashele ezinye izizwe eziyisikhombisa ze-First Nation ukuze zibone isigxobo se-totem, zizwe amandla ayo. futhi uyibusise ngomnsalo ohlakaniphile nomsedari.

“Izigxobo ze-totem zikutshela konke empilweni yakho nokuthi kungani ulapha kuMama Womhlaba. Silapha ukuze siphile kodwa futhi sibe yizwi lempilo yonke,” kusho uSnow. “Sikhulumela yonke into ephilayo eMhlabeni onguMama, okuhlanganisa amanzi, umoya, izintaba, zonke izilwane, nazo zonke izizwe sikhunjuzwa lokho ngokuthi nje sihambe eduze kwazo nesigxobo setotem.”
Ezinye zezizwe zibuye zabamba iNuxalkmc, zigubha ndawonye namadili, ukucula, izigubhu nokudansa ukuhlonipha umoya ovusiwe futhi kujabulele ukunqoba kokubuya kwe-totem pole.
“Lesi yisiqalo,” uTrevor Mack, oyilungu leSizwe saseTsilhqot’in ohambele omunye wemigubho njengoba isigxobo sithatha uhambo, utshele i-CNN. “Amamnyuziyamu kuwo wonke umhlaba osentshonalanga – noma ngabe aseVictoria, Chicago, New York, London, Paris – kuzodingeka alungiselele izinto ezebiwe emacaleni azo ezingilazi ezibizwa ngokuthi ikhaya, lapho zingakhona.”
Nakuba inqubo yokwelapha abantu boMdabu ihlanganisa ukubuyiselwa kwakho konke okuthathwe kubo, imigubho efana naleyo egqugquzelwe ukubuyiswa kwesigxobo se-totem ibaluleke ngokufanayo.
Umthelela wayo ubonakale ngokuhleka nokukhala kwezinkulungwane zamalungu esizwe abephume ngobuningi ukuzohlonipha uhambo lwesigxobo eWilliams Lake First Nation endaweni yaseSecwepemc, okungesinye sezizwe ebezihanjelwe yileli thimba endleleni.
Umgubho uqale ngaphandle kubaswe imililo emibili ngesikhathi abesifazane abadala besizwe bebusisa wonke umuntu ngengoma ephilisayo. Base bethatha iminsalo yoboya babusisa isigxobo abadala beshaya izigubhu.

“Njengoba sishaya ingoma yokwamukela, abesifazane abadala besizwe sakithi kungazelelwe, ngaphandle kokubuzwa, basukuma baqala ukwenza umdanso wokwamukela,” isikhulu seSizwe sikaWilliam Lake uWillie Sellars etshela i-CNN. “Kwangihlukumeza. Kufike kwazwela kakhulu kubantu abaningi ngoba asiziboni lezi zinto zenzeka njalo.”
“Ifa nomlando wezikole okuhlalwa kuzo kanye nokuhlukumezeka okwabhekana nokhokho bami nabadala abasaphila nanamuhla akukaze kusishiye,” wengeza. “Ukubabona besakwazi ukubambelela emasikweni ethu futhi bewadlulisela ezizukulwaneni ngezizukulwane kukwenza uziqhenye ngokuba aboMdabu.”
Muva nje, imibuthano emikhulu eminingi emiphakathini yaboMdabu bekungeyemingcwabo, ikakhulukazi kulandela umqedazwe we-Covid-19, ocekele phansi imiphakathi yabomdabu ebidonsa kanzima ukuthola izinsiza nokunakekelwa kwezempilo.
Ukuze izizwe eziningi kangaka ezihlukene zihlangane emikhosini ejabulisayo kunokuba zilile, uSellars wathi, “kwakuwumzuzu owawusho yonke into.” Kwakubuye kube yisikhumbuzo sokuthi impilo yayinjani kokhokho babo ngaphambi kokuba kuthathwe okuningi kubo.

“Ngokomlando besihlangana njengezizwe sigubhe size singavunyelwa ukuthi senze imicimbi noma sikhulume ulimi lwethu noma sicule izingoma zethu,” kusho uSellars. “Kubuhlungu kakhulu emoyeni ngoba kusho ukuthi ekugcineni sesihamba ngendlela. Le totem pole iyisibani sethemba kithi sonke.”
Ngosuku olulandelayo, isigxobo sabusiswa ngabadala emphakathini waseTsilhqot’in eTl’etinqox. Ngemuva kwalokho, isigxobo kanye ne-convoy zehla ngomgwaqo ogcwele iqhwa wabuyela e-Bella Coola.
I-totem pole izoba seSikoleni sase-Acwsalcta esibekelwe e-Bella Coola kuze kube umcimbi wokugcina wokuvusa ukhokho ka-Snow uzoba ngoMeyi 5, 2024, wokuhlonipha umkakhe owashona ngalolo suku ngonyaka odlule. I-totem pole izobe isibuyiselwa endaweni yayo yokuqala eNingizimu Bentinck.
“Njalo uma okuthile kubuyela kithi, sithola izindaba zethu ezengeziwe,” kusho uSnow. “Sekuyisikhathi sokuthi uhulumeni waseCanada asibone njengabantu. Bonke bayayazi into entshontshiwe futhi kumele babuyise abakuthathile.”