Ukusuka kuVladimir Putin kuya kuJoseph Kony: Izinhloso ezinkulu iNkantolo Yobugebengu Yamazwe Ngamazwe ilandele

Amaphuzu Abalulekile
  • I-International Criminal Court ikhiphe incwadi egunyaza ukuboshwa kukaVladimir Putin.
  • I-ICC ikhipha lezi ziqinisekiso lapho amazwe ekwazi noma engeke ashushise abasolwa.
  • Umongameli waseRussia manje useyingxenye yohlu olude noluyihlazo lokuhloswe yi-ICC.
Umongameli waseRussia NgoLwesihlanu ube ngumuntu wakamuva oseqophelweni eliphezulu amelana naye .

Nanka amanye amagama amakhulu okumele inkantolo iwabhekise emacaleni amabi kakhulu emhlabeni, lapho amazwe engakwazi noma engeke ashushise abasolwa, nakuba bengaboshiwe bonke.

Joseph Kony

I-ICC yakhipha izincwadi ezigunyaza ukuboshwa kukaJoseph Kony nabanye abaphathi beqembu lamavukelambuso e-Uganda i-Lord’s Resistance Army (LRA) ngo-2005 ngamacala abhekiswe esintwini namacala empi, okuhlanganisa ukusetshenziswa kwamasosha ayizingane nezigqila zocansi.

Kodwa uKony akakaze aboshwe futhi usagcwele amathafa.

Thomas Lubanga

Esinqumweni sayo sokuqala ngqa ngemuva kokuthatha indima yayo ngo-2003, inkantolo ezinze eHague ngo-2012 igwebe umphathi wezimpi waseCongo uThomas Lubanga iminyaka engu-14 ebhadla ejele ngokufaka izingane ebuthweni lakhe lamavukelambuso ngo-2002-2003.

Yasisekela isinqumo sokudlulisa icala ngo-2014. ULubanga wadluliselwa eKinshasa ngo-2015 ukuze adonse sonke isigwebo sakhe futhi wakhululwa ngo-2020.

UJean-Pierre Bemba

Owayeyiphini likamengameli waseDemocratic Republic of Congo uJean-Pierre Bemba wagqunywa ejele ngo-2008 ngemuva kokuthi i-ICC imlahle ngamacala enziwa amavukelambuso ayengaphansi kwakhe eCentral African Republic ngo-2002-2003.

Kodwa inkantolo yasichitha isigwebo sakhe ngo-2018.

Omar al-Bashir

Ngo-2009, owayengumongameli waseSudan u-Omar al-Bashir waba yinhloko yezwe yokuqala ukuqondiswa yi-ICC egunyaza ukuboshwa kwamacala empi kanye nobugebengu obubhekiswe kubuntu esifundeni esisentshonalanga yeDarfur.

Kwaqubuka impi eDarfur ngo-2003 phakathi kwamavukelambuso ezinhlanga ezincane kanye nohulumeni ka-Bashir obuswa ama-Arab.

Eminyakeni emibili ngemuva kokuwa kwakhe embusweni, iSudan ngo-2021 yamemezela ukuthi izodlulisela uBashir e-ICC, kodwa isifungo asizange silandelwe.

UBashir uboshelwe ejele laseKober eKhartoum kusukela axoshwa.

Laurent Gbagbo

Owayengumengameli wase-Ivory Coast uLaurent Gbagbo waba ngowokuqala owake waba yinhloko yezwe ukuqulwa icala yi-ICC ngo-2016.

Ubefunwa yi-ICC mayelana nodlame olwake lwanyakaza e-Ivory Coast ngo-2010-2011, ngemuva kokuthi uGbagbo enqabile ukuqaphela umphumela wokhetho lapho imbangi yakhe u-Alassane Ouattara ethi unqobile.

I-ICC yakhipha incwadi egunyaza ukuboshwa kukaGbagbo ngo-2011 ngemuva kodlame lwashiya izinkulungwane zabantu ezweni laseNtshonalanga Afrika, wabe esedluliselwa esikhungweni esivalelwe eHague.

Kodwa wakhululwa emacaleni obugebengu obubhekiswe esintwini kulandela ukuqulwa kwecala leminyaka emithathu futhi wakhululwa ngo-2019. UGbagbo wabuyela e-Ivory Coast ngo-2021 ngemva kokukhululwa kwakhe.

Saif al-Islam Gaddafi

USaif al-Islam Gaddafi, indodana yowayengundlovukayiphikiswa eLibya, uMuammar Gaddafi, kusukela ngo-2011 ubelokhu eboshiwe ngamacala abhekiswe esintwini okuthiwa enziwa ngesikhathi kucindezelwa ukuvukela umbuso okwaholela ekukhishweni kukayise esikhundleni.

Waboshwa eLibya ngo-2011 kodwa kubhekwe ukuthi abaleke njengoba iziphathimandla zaseLibya zingayazi indawo aboshwe kuyo.
Ukukhululwa kwakhe sekumenyezelwe izikhawu eziningi kodwa ukudideka kusaqhubeka nokumboza ukuthi ukuphi.

Esimemezelweni esasingalindelekile ngo-2021, u-Saif waba ngumuntu wokuqala oqokelwe ukungenela ukhetho lokuba ngumongameli, kodwa isicelo sakhe sachithwa yikhomishini yokhetho.

Uhuru Kenyatta

I-ICC yabhekana nezinkinga ezinkulu ngo-2014 ngesikhathi kuwa icala layo ebelingumlando – elokubandakanyeka kowayengumengameli waseKenya u-Uhuru Kenyatta odlameni lwezizwe ezihlukene olwaqubuka ngemuva kokhetho lwango-2007 – liwa.

UKenyatta, owakhethwa ngo-2013, uvele phambi kwenkantolo ngokungananazi, nowayeyinhloko yombuso ehlezi okokuqala ukwenza lokho, kodwa umshushisi waphoqeleka ukuthi alisule icala ngenxa yezinsolo zokusatshiswa kofakazi nokugwazelwa.

Izinkantolo ezikhethekile

Ezinye izinkantolo eziyisipesheli zigwebe abaholi abasolwa ngamacala anzima kakhulu.
UCharles Taylor, owayengumongameli waseLiberia kanye nenduna yempi naye owayeyingxenye yempi yombango yaseSierra Leone, ngo-2012 walahlwa yinkantolo ekhethekile iminyaka engu-50 ebhadla ejele ngamacala ezimpi kanye nobugebengu obubhekiswe esintwini.
Waba yinhloko yezwe yokuqala ukugwetshwa yinkantolo yamazwe ngamazwe kusukela ekuqulweni kwamacala eNuremberg okwalandela iMpi Yezwe Yesibili ngo-1945 nango-1946.
Okwakudala umongameli uSlobodan Milošević waboshwa ngo-2001 washonela esitokisini sakhe e-The Hague ngo-2006 ngesikhathi equliswa amacala okubulala, ubugebengu bezimpi kanye nobugebengu obubhekiswe kubantu enkantolo yamacala empi yaseYugoslavia.